Inwestycje drogowe nie są prostą sprawą, wymagają spełnienia wielu różnych formalności – dotyczy to nie tylko etapu wykonawczego, ale także i uprzedniego planowania robót oraz oddania gotowej pracy do użytku kierowcom. Kto w Polsce odpowiada za inwestycje drogowe i na jakich dokładnie zasadach? Tutaj piszemy więcej na temat odszkodowania za wywłaszczenia nieruchomości pod budowę drogi.
Czym są inwestycje drogowe?
Inwestycje drogowe to nic innego jak plany budowy dróg publicznych, do których w Polsce zaliczają się drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne. Inwestycje tego rodzaju wymagają sporego nakładu pracy i dobrej organizacji, co w praktyce zajmuje wiele lat. Z racji publicznego charakteru inwestycje te muszą być jawne na każdym etapie sprawy, stąd konieczne jest załatwianie i uzyskiwanie wielu różnych pozwoleń oraz decyzji administracyjnych. Konieczne jest także uwzględnienie warunków środowiska naturalnego oraz praw właścicieli nieruchomości znajdujących się na wytyczonej trasie przyszłej drogi.
Inwestycje drogowe nie należą do najtańszych, wymagają zatrudnienia wielu różnych specjalistów – prawników, drogowców, architektów, rzeczników. Wszystko to powoduje, że koszty wybudowania nawet niewielkiego kawałka drogi są naprawdę wysokie i zajmują sporą ilość czasu.
W tym miejscu warto zaznaczyć, że zadania w zakresie budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i ochrony dróg oraz zarządzania nimi finansowane są przez:
-
ministra właściwego do spraw transportu za pośrednictwem Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad w odniesieniu do dróg krajowych,
-
samorząd województwa w odniesieniu do dróg wojewódzkich,
-
samorząd powiatowy w odniesieniu do dróg powiatowych,
-
gminy w odniesieniu do dróg gminnych,
-
miasta na prawach powiatu zadania w zakresie finansowania, budowy, przebudowy, remontu, utrzymania, ochrony i zarządzania drogami publicznymi, z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych.
Zadania w zakresie budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i ochrony dróg zakładowych oraz zarządzania nimi finansowane są ze środków podmiotów zarządzających tymi drogami.
Odpowiedzialność za inwestycje drogowe
Wybudowanie nowej, jak i modernizacja już istniejącej drogi publicznej zawsze wiąże się z kwestią odpowiedzialności za jej końcowy stan oraz za każdy wykonywany etap prac budowlanych. Jeśli dojdzie do powstania szkody na mieniu lub osobie związanej ze stanem danej drogi (obecnej lub przyszłej) odpowiedzialność w pierwszej kolejności będzie ponosił jej zarządca.
Rodzaj drogi publicznej warunkuje to kto jest odpowiedzialny za jej stan, każdorazowo będzie to stosowny zarządca. Zarządcami dróg są:
-
dla dróg krajowych – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad,
-
dla dróg wojewódzkich – zarząd województwa,
-
dla dróg powiatowych – zarząd powiatu,
-
dla dróg gminnych – wójt (burmistrz, prezydent miasta),
-
w granicach miast na prawach powiatu zarządcą wszystkich dróg publicznych, z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych, jest prezydent miasta,
-
funkcje zarządcy dróg krajowych, z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych, oraz dróg wojewódzkich, może pełnić zarząd związku metropolitalnego.
Zarządca drogi może wykonywać swoje obowiązki przy pomocy jednostki organizacyjnej będącej zarządem drogi, utworzonej odpowiednio przez zarząd województwa, radę powiatu lub radę gminy. Zarządzanie drogami publicznymi może być przekazywane między zarządcami w trybie porozumienia, regulującego w szczególności wzajemne rozliczenia finansowe. Zarządcy dróg mogą zawierać także porozumienia w sprawie finansowania albo dofinansowania zadań z zakresu zarządzania drogami z budżetów jednostek samorządu terytorialnego. W granicach miast na prawach powiatu zarządcą wszystkich dróg publicznych, z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych jest prezydent miasta. Funkcje zarządcy dróg krajowych, z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych, oraz dróg wojewódzkich, może pełnić zarząd związku metropolitalnego. Powierzenie zarządowi związku metropolitalnego funkcji zarządcy drogi następuje w trybie porozumienia odpowiednio z zarządem województwa albo prezydentem miasta, regulującego w szczególności wzajemne rozliczenia finansowe.
Inwestycje drogowe, choć wykonywane najczęściej przez podmioty prywatne, zawsze obciążają podmioty publiczne. Takie stanowisko zostało wprost wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 lutego 2021 r. (sygn. akt III CSKP 62/21). W uzasadnieniu swojego stanowiska SN wskazał, że obowiązek, o którym mowa w art. 16 ust. 1 i 2 Ustawy o drogach publicznych (obowiązek budowy dróg publicznych) nie stanowi obowiązku partycypacji w kosztach inwestycji drogowej, polega bowiem na jej wykonaniu w odpowiednim zakresie. SN wskazał, że budowa bądź przebudowa dróg publicznych stanowi zadanie publiczne i nie może być przerzucana na podmioty prywatne.
Odpowiedzialność zarządcy danej drogi (nawet jeśli powstanie ona dopiero w przyszłości) może mieć bardzo szeroki charakter. Przejawia się ona przede wszystkim poprzez odpowiedzialność cywilną, a więc tę, która wiąże się z powstaniem szkody wskutek budowy drogi publicznej. W skrajnych sytuacjach odpowiedzialność ta może przybierać także postać karną, o ile oczywiście w trakcie realizowania inwestycji dojdzie do popełnienia czynu zabronionego.
Odpowiedzialność cywilnoprawna zarządcy drogowego oparta jest na art. 415 Kodeksu cywilnego, jest to tzw. odpowiedzialność na zasadzie winy. Zgodnie z treścią tego przepisu, kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Wszelkie szkody powstałe wskutek realizacji inwestycji drogowych muszą być jednak wykazane przez poszkodowanego, musi on wskazać, że szkoda nastąpiła poprzez działanie lub zaniechanie bezpośrednio związane z wykonywaną inwestycję. Dopiero w takim przypadku możliwe będzie pociągnięcie zarządcy do odpowiedzialności z tego tytułu.
Polecamy również:
