Przestępstwo działania na szkodę spółki z art. 296 k.k. zwane jest inaczej przestępstwem niegospodarności lub nadużycia uprawnień. Wynika to stąd, iż czynność sprawcza sprowadza się w tym przypadku do nieprawidłowego – sprzecznego z interesem spółki – korzystani a z przyznanych menadżerowi kompetencji zarządczych i majątkowych. 

Oprócz sankcji karnej, menadżer musi się przy tym liczyć z obowiązkiem naprawienia wyrządzonej spółce szkody, która to szkoda – w minimalnym rozmiarze powyżej 200.000,00 zł – jest również zasadniczym warunkiem odpowiedzialności karnej. W razie zarzutu z art. 296 k.k., czym prędzej warto się zatem skontaktować z adwokatem. 

Przestępstwo działania na szkodę spółki 

Cały art. 296 k.k. jest dość rozbudowany. Mianowicie: 

„§ 1 Kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. 

§ 1a. Jeżeli sprawca, o którym mowa w § 1, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 1a działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 3. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 2 wyrządza szkodę majątkową w wielkich rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 4. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 3 działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 4a. Jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie przestępstwa określonego w § 1a następuje na wniosek pokrzywdzonego.

§ 5. Nie podlega karze, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie naprawił w całości wyrządzoną szkodę.”

Różnica między § 1 a §  1a sprowadza się do skutku przestępstwa: w pierwszy przypadku szkoda w znacznych rozmiarach (powyżej 200.000,00 zł) rzeczywiście została wyrządzona, natomiast w drugim przypadku – istniało realne niebezpieczeństwo wyrządzenia takiej szkody. Dalej uregulowane zostały typy kwalifikowane przestępstwa, kolejno w § 2 z uwagi na cel działania sprawcy, a w § 3 z uwagi na wysokość wyrządzonej szkody (powyżej 1.000.000,00 zł). W § 4 ustawodawca przewidział z kolej odpowiedzialność karą za działanie nieumyślne, gdy szkoda majątkowa została wyrządzona wskutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach. Przepis § 4a odnosi się do trybu ścigania. Wreszcie, w § 5 zawarta została tzw. klauzula niekaralności, warunkowana dobrowolnym naprawieniem szkody przed wszczęciem postępowania.

Zakres odpowiedzialności z art. 296 k.k.

Samo nadużycie udzielonych uprawnień lub niedopełnienie ciążących na sprawcy obowiązków nie jest wystarczające, aby pociągnąć go do odpowiedzialności karnej. Podmiotem przestępstwa nadużycia zaufania może być tylko osoba, która obowiązana jest na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą spółki (czy szerszej – osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej). Chodzi tutaj o osoby, na których jednocześnie ciąży obowiązek dbania o mienia spółki (aspekt statyczny) oraz obowiązek pomnażania majątku spółki (aspekt dynamiczny). Co do zasady odpowiedzialność ciążyć będzie zatem na członkach zarządu, lecz już niekoniecznie na zwykłym pełnomocniku. 

Znamię nadużycia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków jest niestety niedookreślone i każdorazowo wymaga odwołania do zakresu kompetencji danej osoby. To, czy in concreto mamy do czynienia z zachowaniem bezprawnym, wymagać będzie odwołania do modelu dobrego zarządcy, przy czym częstokroć sądy karne posiłkują się tutaj opinią biegłego. W zakresie, w jakim znamię to ma charakter oceny, warto podjąć się aktywnej obrony w celu wykazania zasadności podejmowanych decyzji. 

Artykuł powstał we współpracy z Kancelarią Adwokat dr Aleksandra Rychlewska-Hotel Kraków.