Marsz na Zgodę z Katowic do Świętochłowic i szereg innych upamiętnień w miejscach związanych z represjami wobec mieszkańców Górnego Śląska w latach 1945-48 – złożą się na obchody 75. rocznicy Tragedii Górnośląskiej w woj. śląskim i opolskim.

Uchwały związane z 75. rocznicą Tragedii Górnośląskiej, oddające hołd represjonowanym i ofiarom, przyjęły 15 stycznia br. Senat RP i 23 stycznia Sejm RP.

- Mija 75 lat od wydarzeń stanowiących jedną z najciemniejszych kart współczesnej historii Polski i Górnego Śląska. Tragedia Górnośląska, którą Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w niniejszej uchwale postanawia upamiętnić, to zjawisko boleśnie pojemne, obejmujące zbrodnie, gwałty, deportacje i represje, które miały miejsce po 1945 r. na ziemiach Górnego Śląska - czytamy w uchwale. - Kilkadziesiąt lat systemowego kłamstwa i komunistycznej cenzury sprawiło, że rany Ślązaków się nie zabliźniły. Po 1989 r. zrobiono wiele, by odkłamać historię i nie powielać błędów z przeszłości. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej składa najwyższy hołd wszystkim, którzy stracili życie i zdrowie w czasie Tragedii Górnośląskiej.

Obchody regionalne koncentrują się wokół przypadającego w tym roku 25. stycznia Dnia Pamięci o Tragedii Górnośląskiej 1945 r. Dzień ten obchodzony jest w ostatnią niedzielę stycznia w woj. śląskim i opolskim.

Tragedia Górnośląska

Tragedia Górnośląska to zbrodnie dokonywane przez wkraczających na Górny Śląsk żołnierzy Armii Czerwonej, takie jak mord ponad 200 mieszkańców Miechowic. To cierpienie i śmierć osób przebywających w komunistycznych obozach pracy, m.in. w Świętochłowicach Zgodzie, Mysłowicach i Jaworznie; wywózki kilkudziesięciu tysięcy mieszkańców Górnego Śląska (głównie mężczyzn w wieku produkcyjnym) m.in. do Zagłębia Donieckiego i na Syberię; demontaż śląskiego przemysłu i wywóz do Związku Sowieckiego urządzeń ze śląskich zakładów, to przymusowe migracje i systemowe niszczenie wielokulturowego dziedzictwa.

Marsz na Zgodę 2020

W najbliższą sobotę już tradycyjnie organizowany jest Marsz na Zgodę 2020. 10-kilometrowa trasa rozpoczyna na się na katowickim pl. Wolności i biegnie ulicami Gliwicką (Katowice), Armii Krajowej (Chorzów, Wielkie Hajduki), Katowicką, Wojska Polskiego (Świętochłowice). Pod bramę obozu docieramy po ok. 2,5 godzinie. Tę samą trasą byli pędzeni pierwsi więźniowie obozu w 1945 roku.

Polski komunistyczny obóz koncentracyjny w Świętochłowicach-Zgodzie jest symbolem powojennych prześladowań mieszkańców regionu. Organizując Marsz na Zgodę, staramy się upamiętnić wszystkie ofiary Tragedii Górnośląskiej - napisali w tegorocznej zapowiedzi wydarzenia przedstawiciele organizacji.

Program wydarzenia:

• 11:40 - 11:59 - Zbiórka na placu Wolności w Katowicach 20 minut przed wymarszem
• 12:00 - Wymarsz ulicą Gliwicką
• 12:20 - 12:25 - Złożenie hołdu na placu na rogu ul. Gliwickiej i Dąbrówki
• 13:15 - Przekroczenie granicy Chorzowa i Świętochłowic (przy gazowni ul. Armii Krajowej / ul. Katowicka)
• 13:30 - 13:40 - Dotarcie pod „Kamień Pamięci” przy supermarkecie „Tesco” w Świętochłowicach, złożenie kwiatów i zapalenie zniczy
• 14:10 - Dotarcie pod bramę obozu Świętochłowice – Zgoda
• 14:10 - 14:40 - Uroczystości upamiętniające
• 15:00 - Ciepły posiłek i spotkanie w salce parafialnej w kościele Ewangelicko-Augsburskim znajdującym się przy TESCO obok pomnika.
• 15:28 - Odjazd autobusu nr 6 (kierunek: Katowice Mickiewicza)
• 15:51 - Odjazd autobusu nr 23 (kierunek: Katowice Plac Wolności)

Obóz w Świętochłowicach-Zgodzie

Obóz w Świętochłowicach-Zgodzie, będący wcześniej filią hitlerowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz, otwarto ponownie w 1945 r., gdy sowieccy żołnierze wkroczyli na Górny Śląsk. Obóz Świętochłowice-Zgoda działał od lutego do listopada 1945 r. i podlegał polskiemu Urzędowi Bezpieczeństwa Publicznego. W tym czasie przeszło przez niego około 6 tys. osób. Zamykano tu osoby podejrzane o wrogi stosunek do nowych władz. Wśród nich było wielu Ślązaków oskarżanych o podpisanie volkslisty, ale także Niemców czy Polaków związanych z antykomunistycznym podziemiem.

Z powodu niskich racji żywnościowych w obozie panował głód, co doprowadziło do szerzenia się w obozie czerwonki i tyfusu (plamistego oraz brzusznego). Strażnicy kradli paczki żywnościowe przesyłane przez rodziny uwięzionym oraz rzeczy osobiste więźniów. Warunki sanitarno-bytowe były katastrofalne. W krótkim czasie plagą obozu stały się wszy, pluskwy i szczury. 26 lipca 1945 rozpoczęła się epidemia tyfusu, którego ogniskiem był tzw. "brunatny barak" nr 7. W okresie największego nasilenia epidemii odnotowywano do 38 zgonów dziennie.

Najdotkliwsze represje dotknęły osadzonych w baraku nr 7, przeznaczonym dla podejrzanych o przynależność do NSDAP i innych organizacji nazistowskich. W katowaniu uczestniczył naczelnik Salomon Morel. Nieustalona liczba więźniów została zastrzelona przez strażników podczas próby ucieczki z obozu lub zakatowana przez funkcjonariuszy obozu. W obozie miały miejsce przypadki rzucania się uwięzionych na druty pod napięciem oraz samobójstwa przez powieszenie.

Na przełomie października i listopada 1945 obóz wizytowała trzyosobowa komisja z prokuratorem Jerzym Rybakiewiczem na czele, która przejrzała akta, przesłuchała wszystkich więźniów, po czym zwolniła prawie wszystkich więźniów do domu. Musieli oni przedtem podpisać zobowiązanie, że pod groźbą kary więzienia nie będą z nikim rozmawiać o tym, co się działo w obozie. Ostatecznie obóz przestał funkcjonować w listopadzie 1945.

W obozie w okresie powojennym więzionych było co najmniej 5764 więźniów, z których niemal 1/3 nie przeżyła pobytu. IPN udokumentował liczbę zmarłych w obozie na 1855 osób. Istnieją jednak przesłanki, aby całkowitą liczbę ofiar w okresie od lutego do listopada 1945 roku szacować na około 2,5 tysiąca.

W 2009 r. na pomniku przy bramie obozu Zgoda umieszczono tablice oddające hołd jego ofiarom, z napisami po polsku, niemiecku i angielsku.

W latach 1945-56 powstało ponad 200 obozów pracy przymusowej

W 2015 r. szef katowickiego oddziału IPN dr Andrzej Sznajder pisał w czasopiśmie "Fabryka Silesia", że "obóz Świętochłowice nie jest nawet wierzchołkiem góry lodowej, gdy uświadomimy sobie, że w latach 1945-56 powstało ponad 200 obozów pracy przymusowej dla ludności uznanej za niemiecką i oczekującej na "rehabilitację"".

Niektóre takie miejsca odwiedzą w sobotę i niedzielę członkowie Społecznego Komitetu Obchodów 75. Rocznicy Tragedii Górnośląskiej 1945. Pamięć zmarłym oddamy m.in.:

• 25 stycznia - godz. 8 - Mysłowice, Cmentarz Leśny na Wesołej
• 25 stycznia - godz. 9.30 - Mysłowice, na miejscu byłego obozu Rosengarten (Promenada, ul. Powstańców)
• 25 stycznia - godz. 12 - Marsz na Zgodę. Wymarsz z Placu Wolności w Katowicach
• 25 stycznia - godz. 14 - Uroczystości przy Bramie Obozu Świętochłowice Zgoda
• 25 stycznia - godz. 14 - Uroczystości upamiętnienia w Miechowicach
• 26 stycznia - godz. 15 - Uroczystości Upamiętnienia na terenie byłego Obozu w Łambinowicach
• 26 stycznia - godz. 12 - Uroczysta Eucharystia w Katowickiej Katedrze
• 26 stycznia - godz. 15 - Uroczystości Upamiętnienia
• 26 stycznia - godz. 17 - Koncert w Filharmonii Śląskiej „Pro Memoria” - ofiarom Tragedii Górnośląskiej 1945
• 15 lutego - godz. 18 - uroczystości związane z upamiętnieniem rocznicy "wywózek" z obozu przejściowego w Łabędach do Związku Radzieckiego. Msza w Kościele św. Jerzego
• 22-23 maja - uroczystości związane z wydarzeniami 1945 w Toszku
• 13 czerwca - Dzień Pamięci Ofiar Obozu Zgoda. Spotkanie z rodzinami ofiar