Kiedy możliwe jest wywłaszczenie?

Realizacja inwestycji drogowych wiąże się z reguły z wywłaszczeniem nieruchomości zlokalizowanych w miejscu budowanej drogi. Co jest podstawą do przeprowadzenia takiego wywłaszczenia? Czy wywłaszczani mogą odwołać się od decyzji nakazującej im wydanie nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa?

Realizacja celu publicznego

Przesłanką do wywłaszczenia jest konieczność realizacji w danej lokalizacji celu publicznego. Zgodnie z Ustawą z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, jeśli dany cel publiczny nie może zostać zrealizowany w inny sposób niż poprzez pozbawienie praw lub ich ograniczenie do danej nieruchomości, a jednocześnie nie jest możliwe nabycie tych praw w drodze umowy dopuszczalne jest przeprowadzenie wywłaszczenia. W katalogu celu publicznego znajduje się szereg przypadków, w których możliwe jest przeprowadzenie wywłaszczenia, m.in.:
1. wydzielenie gruntów pod drogi publiczne, drogi rowerowe i drogi wodne, budowa, utrzymywanie oraz wykonywanie robót budowlanych tych dróg, obiektów i urządzeń transportu publicznego, a także łączności publicznej i sygnalizacji;
2. budowa i utrzymywanie ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania lub dystrybucji płynów, pary, gazów i energii elektrycznej, a także innych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń;
3. budowa i utrzymywanie publicznych urządzeń służących do zaopatrzenia ludności w wodę, gromadzenia, przesyłania, oczyszczania i odprowadzania ścieków oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym ich składowania;
4. budowa oraz utrzymywanie obiektów i urządzeń służących ochronie środowiska, zbiorników i innych urządzeń wodnych służących zaopatrzeniu w wodę, regulacji przepływów i ochronie przed powodzią, a także regulacja i utrzymywanie wód oraz urządzeń melioracji wodnych, będących własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego;
5. budowa i utrzymywanie pomieszczeń dla urzędów organów władzy, administracji, sądów i prokuratur, uczelni publicznych, federacji podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki, szkół publicznych, państwowych lub samorządowych instytucji kultury w rozumieniu przepisów o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, a także publicznych: obiektów ochrony zdrowia, przedszkoli, domów opieki społecznej, placówek opiekuńczo-wychowawczych, obiektów sportowych. 

Osobom wywłaszczonym przysługuje oczywiście odpowiednie odszkodowanie za utracony majątek. 

Wywłaszczenie na mocy decyzji ZRID

W katalogu celów publicznych znajduje się realizacja inwestycji drogowej, co oznacza, że może być ona przesłanką do przeprowadzenia wywłaszczenia. Jego podstawą jest decyzja administracyjna wydany przez organ – odpowiednio przez wojewodę (jeśli inwestycja dotyczy drogi krajowej bądź wojewódzkiej) lub starostę (w przypadku dróg powiatowych lub gminnych). W przypadku budownictwa drogowego decyzja o wywłaszczeniu jest zawarta w decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej (ZRID). Właściciele nieruchomości objętych konkretną decyzją mają wprawdzie prawo do odwołania się od niej, jednak biorąc pod uwagę fakt, że skutecznym będzie jedynie odwołanie udowadniające naruszenie prawa, szanse na wstrzymanie zaplanowanej inwestycji są niewielkie. 

Wywłaszczeni bez żadnych praw?

Czy niska skuteczność odwołania od decyzji ZRID oznacza, że właściciele wywłaszczonych gruntów w żaden sposób nie mogą walczyć o swoje prawa? Oczywiście mogą, jednak zamiast na bezskutecznym doszukiwaniu się błędów prawnych w planowanej inwestycji drogowej, lepiej skupić się na egzekwowaniu od organu i inwestora sprawiedliwego odszkodowania. A jak wskazuje praktyka jest o co walczyć. Nieprawidłowo przygotowany operat szacunkowy, który jest podstawą do określenia wysokości odszkodowania, błędne dane uwzględnione w wycenie nieruchomości czy opieszałość organu w wydaniu decyzji przyznającej należne odszkodowanie to tylko niektóre problemy, z którymi muszą się zmierzyć osoby pozbawione majątku na mocy decyzji ZRID. Każdy z nich otwiera ścieżkę prawną do dochodzenia słusznego odszkodowania. I chociaż konfrontacja z rzeczoznawcą majątkowym czy samym organem nie jest łatwa, to przy wsparciu doświadczonej kancelarii prawnej warto walczyć o swoje. Ważne jest również korzystanie wyłącznie z wiarygodnych źródeł informacji na temat praw wywłaszczonych.

Patron merytoryczny artykułu:

INLEGIS Kancelarie Prawne
ul. Podwale 83/7
50-414 Wrocław
tel. (71) 729 21 50
Inlegis.pl